bajari lagwad 2025 maharashtra
महाराष्ट्रातील विविध भागांत, विशेषतः खानदेश, पश्‍चिम महाराष्ट्र आणि मराठवाडा विभागात उन्हाळी बाजरीची लागवड एक अत्यंत फायदेशीर कृषी पद्धत आहे. या पिकाची लागवड करून शेतकरी जास्त उत्पादन घेऊ शकतात. महाराष्ट्रामध्ये, उन्हाळ्यात हवामान कोरडे आणि वारा तेज असतो, ज्यामुळे रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. यामुळे बाजरीच्या धान्याचा आणि चाऱ्याचा दर्जा उच्च असतो. उन्हाळी बाजरी पिकांच्या व्यवस्थापनासाठी योग्य नियोजन, पद्धती आणि तंत्रज्ञान वापरणे महत्त्वाचे आहे, ज्यामुळे अधिक उत्पादन आणि फायदा मिळवता येईल.
उन्हाळी बाजरी लागवडीची निवडक प्रक्रिया: bajari lagwad maharashtra
१. योग्य जमिनीची निवड:
उन्हाळी बाजरीसाठी योग्य जमीन निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. खालील गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे:
- जमीन सपाट असावी.
- मध्यम किंवा भारी प्रकारची माती असावी.
- pH स्तर ६.२ ते ८.० दरम्यान असावा.
- जमिनीची खोली खोलीने नांगरून दोन पाळ्यांत कुळव करावं.
- चांगले कुजलेले शेणखत किंवा गोठ्याचे खत मातीमध्ये मिसळून त्याला सुपीक बनवावं.
२. बाजरीचे उत्तम वाण निवडणे:
बाजरीच्या उत्तम उत्पादनासाठी संकरित वाणांची निवड केली पाहिजे. या वाणांमध्ये अधिक उत्पादन होण्याची शक्यता असते आणि रोग प्रतिकारक क्षमता देखील असते. काही मुख्य वाणांची माहिती खाली दिली आहे:
- श्रद्धा आणि सबुरी: या वाणांमध्ये अधिक उत्पादन होते आणि त्यांचा कणसाही जास्त घट्ट असतो.
- प्रोअ‍ॅग्रो ९४४४ आणि ८६ एम ६४: हे वाण जास्त उत्पादन देणारे असून, केवडा रोगास प्रतिकारक असतात.
- आय.सी.टी.पी ८२o३, आय.सी.एम.व्ही. २२१ आणि डब्ल्यू.सी.सी ७५: हे सुधारित वाण शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त आहेत आणि जास्त धान्य व चारा देतात.
३. बाजरी लागवडीची पद्धत आणि पेरणीची वेळ:
उन्हाळी बाजरीची पेरणी योग्य पद्धतीने करणे आवश्यक आहे. खालील काही टिप्स वापरून शेतकरी उत्तम उत्पादन मिळवू शकतात:
- संकरित बाजरीचे प्रमाणित बियाणे: हेक्‍टरी चार ते पाच किलो बियाणे वापरावं.
- बीजप्रक्रिया: पेरणीपूर्वी २५० ग्रॅम ऍझोस्पिरीलम या जिवाणू खताचा वापर करा.
- पेरणीची योग्य वेळ: पेरणी जानेवारीच्या पहिल्या पंधरवड्यात ते फेब्रुवारीच्या दुसऱ्या पंधरवड्यात करावी. पेरणी उशीर झाल्यास उत्पादनावर परिणाम होऊ शकतो.
- पेरणीचे अंतर: दोन ओळीतील अंतर ३० ते ४० सेंटीमीटर आणि दोन रोपांतील अंतर १० ते १५ सेंटीमीटर असावं.
४. आंतरमशागत आणि तण नियंत्रण:
उन्हाळी बाजरी लागवड करतांना तणांचा योग्य बंदोबस्त आवश्यक आहे. तणं अधिक वाढल्यास ते पीकाशी स्पर्धा करतात, ज्यामुळे उत्पादनावर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतो. म्हणून, या पद्धतींचा वापर करा:
- कोळपणी: दोन वेळा कोळपणी करा आणि गरजेनुसार खुरपणी करा.
- तण मुक्त शेत: पहिल्या ३० दिवसांत शेत तणमुक्त ठेवावे. यामुळे पीक आणि तण यांच्यात स्पर्धा होणार नाही.
सुरु ऊस लागवडीसाठी तयारी करताय? “सुरु ऊस लागवडीसाठी इतरांपेक्षा वेगळं आणि स्मार्ट नियोजन करा”
५. खत व्यवस्थापन:
उन्हाळी बाजरीसाठी खत व्यवस्थापन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. योग्य प्रमाणात खत दिल्यास पीक जास्त चांगले वाढते आणि उत्पादन देखील वाढते. माती परीक्षणानुसार, पाणी आणि खताचे व्यवस्थापन करा:
- माती परीक्षण करून, प्रति हेक्‍टरी ६० किलो नत्र आणि ३० किलो स्फुरद द्या.
- अर्धं नत्र पेरणीच्या वेळी आणि स्फुरद पूर्णपणे पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी द्यावं.
६. पाणी व्यवस्थापन:
उन्हाळी बाजरी पिकासाठी योग्य पाणी व्यवस्थापन आवश्यक आहे. हवामान आणि जमिनीच्या प्रकारानुसार, पाणी व्यवस्थापन करणे फार महत्त्वाचे आहे:
- पाणी व्यवस्थापनासाठी, १० ते १५ दिवसांनी पाणी देणे आवश्यक आहे.
- पहिलं पाणी २० ते २५ दिवसांनी फुटवे येण्याच्या वेळी द्यावं.
- दुसऱं पाणी ३० ते ४५ दिवसांनी पीक पोटरीत असताना द्यावं.
- तिसरे पाणी ६० ते ६५ दिवसांनी कणसात दाणे भरताना द्यावं.
७. उत्पादन वाढवण्याची विशेष टिप्स:
- संकरित वाणांची निवड करून, बाजरीच्या उत्पादनात मोठ्या प्रमाणात वाढ होईल.
- अधिक वाऱ्याचा वेग आणि तापमान लक्षात घेऊन, योग्य काळजी घेणं आवश्यक आहे.
- पाणी आणि खत व्यवस्थापन व्यवस्थित केल्यास, उत्पादनाचे प्रमाण मोठ्या प्रमाणावर वाढते.
निष्कर्ष:
उन्हाळी बाजरी पिकाची योग्य पद्धतीने लागवड आणि देखभाल केल्यास शेतकऱ्यांना उत्तम उत्पादन मिळवता येते. योग्य जमिनीची निवड, संकरित वाणांचा वापर, खत आणि पाणी व्यवस्थापन, तसेच तण नियंत्रण यामुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या मेहनतीचे फलस्वरूप जास्त उत्पादन मिळते. त्यामुळे, उन्हाळी बाजरी लागवडीसाठी योग्य नियोजन आणि पद्धतींचा अवलंब करून अधिक फायदा मिळवता येईल.